Nietrwałość

Czas wszystko goi? Swoim mijaniem tworzy jedną, powiększającą się ranę, że wszystkie dawne w niej znikają. Lec

Cokolwiek jest będzie było. Nanamoli Thera

Wszystko marność prócz myśli o Marności! Cioran

O, gdybym miał jaskółek skrzydła lub gołębi, Na kraj bym świata uciekł od ludzi z daleka. Tam bym zawsze ukryty mieszkał w pustyń głębi, Z dzikim zwierzem wierniejszym, czulszym od człowieka: Tam bym cicho dni spędzał bez trosk i tęsknoty, W rozważaniu ustawnie zajęty mym Bogiem, Wychyliłbym aż do dna pociech kielich złoty, I wzbiłbym się do niebios w uniesieniu błogiem.

Tam z głębi mojej duszy miłością przejętej Podniósłbym ten braci głos przestrogi świętej: Ludzie skazani na śmierć, chwilka wasze życie! Zlepki na pastwę grobu, wzdychacie za snami Nie w nocy, lecz w dzień biały na jawie marzycie. Was i serce, i rozum ustawicznie mami, Czy zawsze wśród widziadeł, wśród przedmiotów cieni Macie się błąkać zwodząc siebie na przemiany? św. Bazyli

Arystoteles powiada, iż istnieją nad rzeką Hypanis małe zwierzątka, które żyją tylko dzień; to które umiera o ósmej rano, umiera w kwiecie młodości, to które o piątej wieczorem, w wieku zgrzybiałym. Kogóż z nas nie rozśmieszyłoby, gdybyż wiedział, iż przywiązuje się szczęście i nieszczęście do tego momentu trwania? Nieco mniej, nieco więcej naszego życia, jeśli je porównamy do wieczności, albo choć do trwania gór, rzek, gwiazd, drzew a nawet niektórych zwierząt, nie mniej zda się ponoć śmieszne! Montaigne

A więc, dzieci, trwajmy w ascezie i nie popadajmy w zniechęcenie. Pomaga nam bowiem w tym Pan. Jak napisano: Z każdym, kto wybiera dobro, współpracuje Pan*. Żeby się nie zaniedbywać, dobrze jest rozważać słowa apostoła: Każdego dnia umieram**. Bo i my, gdybyśmy żyli, każdego dnia jakby umierając, nie grzeszylibyśmy. Powiedziano to dlatego, abyśmy, budząc się każdego dnia, sądzili, że nie dożyjemy wieczora, a znów idąc spać sądzili, że już się nie zbudzimy. Niepewne jest bowiem z natury nasze życie, a każdy dzień odmierzony przez Opatrzność. Mając takie usposobienie i w ten sposób każdego dnia żyjąc, nie zbłądzimy ani nie będziemy niczego pragnąć, ani gniewać się na nikogo, ani gromadzić na tej ziemi***, ale uważając, że każdego dnia jakby umieramy, nie będziemy nic posiadali, ze wszystkimi żyjąc w zgodzie. Pożądanie kobiety czy inne nieczyste uciechy nie pokonają nas nigdy, ale odwrócimy się od nich jak od rzeczy przemijających, walcząc i przewidując dzień sądu. Zawsze bowiem większy strach, mianowicie lęk przed torturami, niweczy słodycz przyjemności i wyprostowuje duszę chylącą się ku dołowi. Św Atanazy

*Rz 8,28.

**1 Kor 15,31.

***Por. Mt 6,19.

Ten wiek jest wiekiem wiosennych porządków ... wiosna za wiosną i meble niszczeją i niszczeją i muszą być wymieniane i mury stają się brudne i muszą być ponownie malowane, i dachówki spadają i muszą być kładzione ponownie i właściciele się starzeją i muszą być zastępowani przez spadkobierców i domy się rozpadają i muszą być odbudowywane i kraje upadają i muszą być reformowane, i światowy system ekonomiczny staje się przedawniony i musi być przemodelowany i światowe źródła zapasów się wyczerpują i nowe muszą być znalezione i słońce chłodnieje i system słoneczny się rozpada ... To jest „progres” który trzyma cię tam gdzie jesteś, i wszystko to jest utrzymywane przez nadzieję i strach, machając swymi marchewkami i trzaskając swymi biczami. Nanamoli Thera

Wszelkie doświadczenie jest temporalne. Co ma początek, musi mieć i koniec. Nisargadatta Maharaj

Posiąść znaczy stracić. Pessoa

Tylko unikając początku rzeczy uciekamy przed ich zakończeniem. Connolly

Raz zrozumiawszy, że fałszywe potrzebuje czasu i że to co potrzebuje czasu jest fałszywe, zbliżyłeś się do rzeczywistości, która jest bezczasowa, zawsze TERAZ. Nisargadatta Maharaj

Strach przed czasem przychodzi długo zanim zaczynamy czytać filozofów, zjawia się gdy patrzymy uważnie w zmęczoną twarz starca. Cioran

Zło, oddzielając się od źródłowego niezróżnicowania, przyjęło pseudonim: Czas. Cioran

„Odtąd czasu już nie będzie” - ów zaimprowizowany metafizyk, jakim jest Anioł z Apokalipsy, obwieszcza w tych słowach koniec diabła, koniec historii. Mistycy mają zatem rację, poszukując Boga w sobie lub gdzie indziej, z wyjątkiem tego świata, który zrównują z ziemią, nie zniżając się jednocześnie do buntu. Cioran

Kiedy jesteśmy świadkami jakiś narodzin, możemy zarówno czuć, że coś się rodzi, jak i myśleć o nieuchronnej śmierci. Pessoa

Kto by nauczył ludzi umierać, nauczyłby ich żyć. Montaigne

Ktoś kto odczuwa swoje życie jako stałe oczekiwanie na śmierć, może swoje całościowe doznanie egzystencji ujmować w metaforyczny obraz „łodzi, która nieuchronnie płynie w stronę wodospadu i niebawem runie w dół”. Chwin

Powtarzalność pewnych rzeczy w życiu daje złudzenie stałości. Bobkowski

Kto żyć będzie długie lata, doświadczy upadku swojej sprawy. Gomez Davila

Uczucie religijne nie szuka pocieszenia w przestrzeni, co więcej – może być intensywne tylko wtedy, gdy widzi w niej przyczyny upadku. Cioran

Żaden święty nie wyczytał wieczności z przestrzeni. Czego miałby szukać w rozległościach zewnętrznych? Czy to nie wewnętrzna pustynia jest pierwszym krokiem ku świętości? Cioran

Podczas gdy materialiści wiwatują na cześć postępu, naukowcy mówią, że słońce wychłodzi się za jakiś czas i ziemia stanie się niezamieszkana z uwagi na zimno i ciemność. Nanamoli Thera

Zdaniem Eckharta, nic nie jest Bogu tak niemiłe jak czas. I nie tylko czas, lecz również przylgnięcie do niego lub tylko „dotykanie” go. Cioran

Negacją historii jest ostatecznie filozofia indyjska, uznająca działanie za coś nic nie znaczącego. Liczy się tylko zawieszenie czasu. Cioran

Istnieją odchodzące zachody słońca, które bolą mnie bardziej niż śmierć dzieci. Pessoa

Większość cywilizacji pozostawia po sobie jedynie warstwę gruzów między dwoma warstwami popiołów. Gomez Davila

Przyszłość sprawia ludziom cierpienie, miotają się w życiu, uciekają w czas, wciąż szukają.

Dlaczego, w doskonałości absolutnej chwili, ten szmer ulotności przypomina mi o okrucieństwie czasu?

Myśleć o tym, kim będziesz? Twoje żale nie mają przyszłości. I żadna przyszłość nie jest ci pisana. Nie ma już dla ciebie miejsca w czasie, czas rodzi strach. Cioran

Moja misja to zabić czas, jego z kolei – zabić mnie. Całkiem dobrze można się poczuć między mordercami. Cioran

Podczas godzin czuwania każda chwila jest tak pełna i tak wolna, że staje się rywalką Czasu. Cioran

Niezdolny aby żyć w chwili, lecz jedynie w przeszłości albo w przyszłości, w niepokoju i żalu! Tymczasem teologowie są formalistami i to właśnie jest warunkiem a nawet definicją grzesznika. Człowiek bez teraźniejszości. Cioran

Człowiek dąży do wieczności lecz nadal woli czas. Ponieważ życie, którym żyjemy i które upływa w czasie, jest jedyną wartością, która nam została dana, nie możemy nie pojmować wieczności jako utraty, nie ceniąc jej przez to mniej. Jedyną rzeczą, którą mogę kochać, jest życie, którego nienawidzę. Nie można uwolnić się od czasu, nie pozbywając się tym samym życia. Cioran

Świętość jest walką z czasem, która okazała się zwycięska. Święty któremu udaje się zabić w sobie samym czas, staje na zewnątrz, poza wszystkim tym, co jest. Cioran

Czuję wielką potrzebę zerwania z wieloma ludźmi, przede wszystkim z przyjaciółmi; potem rezygnuję - czas się tym zajmie. Cioran

Dla mnie szczęście to rzecz bardzo prosta: nie myśleć o przyszłości. Cioran

Jeśli chce się być szczęśliwym, nie wolno gmerać w pamięci. Cioran

Nocy, które przespaliśmy, jakby nigdy nie było; pozostają nam w pamięci tylko te, w które cierpieliśmy, nie mogliśmy zmrużyć oka. Stąd suma naszych nocy jest sumą naszych bezsenności. Cioran

Żeby być pisarzem, nie wystarczy mieć talent, trzeba też umieć nic nie zapominać. Znakomity pisarz to człowiek pełen uraz. Cioran

Do istoty czasu zbliża się tylko ten, kto umie go roztrwonić. Człowiek zerowej przydatności. Cioran

Kto każdą chwilę obraca na swój użytek, kto każdy dzień układa jakby swój dzień ostatni, ten ani nie pragnie jutra, ani się go nie lęka. Seneka

Epikur zwalnia mędrca od przewidywania i od troski o przyszłość. Montaigne

Czas, uważa Kiriłłow, jest wymiarem, w którym realizują się prawa natury. Bez istnienia czasu, praw natury nie ma. Kto zatem doprowadzi do zniknięcia czasu, wyrwie się spod przemocy tych praw. O zniknięciu czasu marzy też Stawrogin. Gdy człowiek, rozumuje Kiriłłow, boi się śmierci, samym swoim strachem stwarza czas, bo chce trwać w czasie. Gdy przestaje bać się śmierci, zabija w sobie odczuwanie czasu. Kto na moment przed samobójstwem potrafi osiągnąć stan „wszystko mi jedno: żyć czy umierać”, zacznie istnieć w sposób bezczasowy, bo uwolni się od tyranii nadziei, która stwarza przyszłość. Chwin

Są dwie rzeczy z którymi pogodzić się trzeba pod karą, że życie będzie się zdawać nieznośne. Tymi są: ząb czasu i niesprawiedliwość ludzka. Chamfort

Czas to nie następstwo chwil paradujących przed „ja”, lecz odzew na nadzieję, na teraźniejszość, która właśnie w teraźniejszości wyraża „ja” równoważne z teraźniejszością. Levinas

W człowieku wszystko jest albo przeszłością, albo przyszłością. Teraz przeżywa się poprzez tamte dwa czasy. Bywają jednak momenty, gdy jest tylko to, co jest – chwile tak krótkie, że nie dające się wyrazić żadną jednostką, a jednak wspaniałe, bo pełne. Jedynie poczucie zupełnej pełności pozwala na uchwycenie tego teraz. Ale w takich chwilach czas w ogóle znika, nie ma go. Bobkowski

Gdy tylko człowiek zaczyna żyć, już jest wystarczająco stary, by umrzeć. Heidegger

Śmierć nie powinna być przedmiotem naszych medytacji; śmierć powinna być podstawą wszystkich medytacji. Gomez Davila

Nie wolno nam walczyć o skończone szczęście (…) ponieważ wszystko to, co skończone, przemija, jest to podstawowa zasada bytu. Nie wiemy, dlaczego, kiedy lub kto ustanowił to prawo, lecz jest ono odwieczne i niezmienne. Wszystko to, co jest skończone właśnie dlatego, że jest skończone, ma swój początek, a wszystko co ma swój początek, musi mieć swój koniec. Takie, powtarzam, jest niezmienne prawo bytu i chociaż nie wiemy, kiedy i gdzie i dlaczego powstało, nasz rozum wie z całą pewnością, że nigdy nie przeminie. Przy jej boku stoi Wieczność i jej siostra Nieskończoność, które także odkryła intelektualna wizja. Prawdopodobnie ludzka odwaga ma wystarczająco dużo siły, aby poradzić sobie z etyką – ale czy istnieje jakakolwiek siła zdolna pokonać Wieczność? Wieczność pochłania wszystko i nigdy nie zwraca tego, czym zawładnęła. Szestow,

… ja, człowiek, przeżywam świadomość straty; ale znosić ze zrozumieniem tę świadomość, to niekończące się tracenie, beznadziejne odchodzenie wszystkiego, co jest dla nas ważne, wydaje mi się zadaniem ponadludzkie siły. Marai,

Ludzie – tak odczuwa ich obecność bohater Sartre'a – są okropni, bo „tekturowa maska” twarzy każdego z nas mówi, że życie polega w istocie na tym, że z minuty na minutę coraz bardziej upodobniamy się do „swego przyszłego trupa”. Chwin

Pytanie, które się rodzi, przy każdej śmierci ludzkiej, krzyczy bezczelnie głosem noworodka. Lec

Kto staje się bohaterem legend, niech pamięta, że już ich początek brzmi: "Był raz ..." Lec

Tylko ci, którzy doświadczyli szoku przemijalności, niepokoju wobec świadomości swej skończoności, zagrożenia niebytu, mogą zrozumieć, co znaczy pojęcie Boga. Tylko ci, którzy doświadczyli tragicznych dwuznaczności naszego historycznego istnienia i całkowicie zakwestionowali sens egzystencji, mogą pojąć, co znaczy symbol Królestwa Bożego. Tillich

Umysł rozkwita na ruinach życia. Cioran

Nadejdzie czas, gdy robaki będą oddawać się marzeniom na mych kościach. Cioran

Zdrowie to drzemiąca choroba. Cioran

Jeśli wieloletnia przyjaźń się rozpada, trzeba to przyjąć bez goryczy: wszak musiała kiedyś się skończyć. Pamiętajmy tylko to, czym była, nie to, czym się stała! Cioran

Trwać przy zdrowych zmysłach to przywilej, który może nam być odjęty. Cioran

Dziwne odczucie w starym kościele: dokąd uleciały wszystkie te modlitwy, wypowiadane przez stulecia? Przerażające jest pomyśleć, że nie przetrwały tych, którzy je zanosili, ich nadziei i lęków. Cioran

Gdy cierpię szczególnie mocno wskutek mej niezdolności do pracy, pocieszam się, mówiąc sobie, że przecież mógłbym już dawno umrzeć, więc pracowałbym jeszcze mniej. Cioran

Stary doktor mówi: „Zdrowie jest u człowieka stanem niepewnym, który nie wróży nic dobrego”. Ceronetti

Im dłużej przyglądam się spektaklowi świata i płynnej zmienności rzeczy, tym głębiej sobie uświadamiam wrodzoną fikcyjność wszystkiego, fałszywy splendor wszystkich rzeczywistości. Pessoa

Przepłynęli jak śmieci po rzece życia. Pessoa

Samo życie jest umieraniem, bo każdy dzień więcej w naszym życiu to równocześnie jeden dzień mniej. Zamieszkujemy sny, jesteśmy cieniami błądzącymi pośród niemożliwych lasów, których drzewa to domy, obyczaje, idee, ideały i filozofie. Pessoa

Współczesny człowiek uważa, że śmierć jest czymś "naturalnym" pod warunkiem, że to nie on ma umrzeć. Gomez Davila

Nie ma nic tak wielkiego, żeby nie mogło upaść, bo już sama wielkość, choćby nie działały inne czynniki, staje się dostateczną przyczyną upadku. Seneka

Każ wszystkim ludziom z osobna porównać rachunki życia: nikomu nie udało się ujść kary za to, że się urodził. Seneka

Jedną z całościowych metafor egzystencji u Becketta jest obraz kobiet, które rodzą okrakiem na grobie a więc wizja zamkniętego kręgu rodzenia dla umierania. Chwin

Się troska się w ten sposób o ciągłe uspokajanie w sprawie śmierci. (…). Wraz z tym odwodzącym jestestwo od jego śmierci uspokajaniem owo Się zyskuje prawomocność i uznanie przez milczącą regulację sposobu odnoszenia się w ogóle do śmierci. Już „myślenie o śmierci” uchodzi wedle powszechnej opinii za tchórzliwy lęk, niepewność swego istnienia i ponurą ucieczkę od świata. Się nie pozwala odważyć się na trwogę przed śmiercią. Heidegger

Myśl o ostatniej godzinie jest bolesna tylko dlatego, że kończy ona nasze zwierzęce życie, że ucina wszystkie funkcje łączące nas z otoczeniem. Utrata owych funkcji sieje grozę i przerażenie na skraju naszych mogił. Bichat

U grabarzy nie ma martwego sezonu. Lec

Spójrz na człowieka samotnego, który na coś czeka, i zadaj sobie pytanie: na co? I zobaczysz, że nikt na nic nie czeka, na nic innego niż śmierć. Cioran

Czyhają na mnie podziemne wizje, dopada mnie strach pustych czaszek, a moje serce trzyma się ciała jak pierścień — palca kościotrupa. I biegnę, atleta olimpijskich piekieł, z pochodnią w dłoni w poszukiwaniu własnej śmierci. Cioran

Choroby są po to, by nam przypominać, że nasz kontrakt z życiem może być w każdej chwili unieważniony. Cioran

Myślenie o własnym trupie, o okropnych przemianach, jakim będzie podlegał, ma w sobie coś kojącego: opancerza nas przeciwko zgryzotom i lękom. Strach niszczący tysiąc innych strachów. Cioran

Cóż, w istocie wszyscy jesteśmy w tej samej sytuacji; nikt nie ma prawa uważać się za dalszego śmierci niż ten, kto właśnie umiera. Cioran

W młodości tyle rozmyślałem o śmierci, że na starość nie mam już o niej nic do powiedzenia; oklepany przestrach. Cioran

Za każdym razem, gdy kupuję jakiś mebel, bodaj najmniejszy, widzę w nim namiastkę trumny. Cioran

Śmierci, czy pamiętasz swój pierwszy cmentarz? Lec

Śmierci klientela nie wymiera. Lec

Ciało to perfidny zdrajca – podróżujemy z nim jak ze zbójem. Uśmiecha się do życia, a jest najemnikiem śmierci. Ceronetti

Jest w Dziennikach Kafki, wypowiedź o śmierci, która mogłaby oznaczać skrajną granicę, do jakiej doszedł człowiek, determinując śmierć, wypowiedź bardzo prosta, niemalże żartobliwa: pozorny koniec, który powoduje rzeczywisty ból. Ceronetti

Większość ludzi – jeśli nie wszyscy – wiedzie żałosne życie, żałosne we wszystkich radościach, żałosne we wszystkich smutkach, z wyjątkiem tych, które łączą się ze śmiercią, bo w nich ma swój udział tajemnica. Pessoa

O jaka nędza nie umieć umrzeć. Seneka

Upragniona to śmierć – umrzeć bez strachu przed śmiercią. Seneka

Cokolwiek robisz, pamiętaj o śmierci. Seneka

Cóż w tym niezwykłego, że umiera człowiek którego całe życie nie jest niczym innym jak tylko drogą ku śmierci. Seneka

Często przyczyną śmierci jest lęk przed śmiercią.

Mnogość ludzi, którzy, przypiekani strachem, powiesili się, utopili lub rzucili w przepaść, stanowi dowód, iż strach jest jeszcze dokuczliwszy i bardziej nieznośny od śmierci. Montaigne

Idą, kręcą się, drepczą, tańczą; o śmierci ani słychu; wszystko to pięknie, ale za to kiedy przyjdzie albo do nich, albo do ich żon, dzieci i przyjaciół, zaskakując ich znienacka i chyłkiem, cóż za cierpienie, krzyki, co za szaleństwo, jaka rozpacz! Montaigne

Aby zaś, na początek, odjąć jej największą przewagę nad nami, obierzmy drogę zgoła inną przeciwną owej pospolitej; odejmijmy śmierci dziwność, obcujmy z nią, przywyknijmy do niej, kochajmy ją w myśli jako nierozłączna towarzyszkę, w każdej chwili przedstawiajmy ją wyobraźni, i pod wszelką postacią. Montaigne

Tak czynili Egipcjanie, którzy wśród festynu i w czas najhuczniejszej zabawy kazali sobie przynosić szkielet iżby służył za przestrogę biesiadnikom.

[Choćbyś głowę żelazem i spiżem opancerzył, śmierć ją wydrze zbyt snadnie z tej mocnej fortecy. Prop III 18, 25] Montaigne

Jeden, bardziej niż śmierć samą, skarży się, iż przecina mu ona plany wspaniałego zwycięstwa; drugi, iż trzeba mu się wynosić zanim córkę wydał za mąż i dopełnił wychowania dzieci; inny żałuje towarzystwa żony, inny syna, jako głównych radości swego bytowania. Ja, w obecnej chwili, jestem, Bogu dzięki, w takim stanie, iż mogę wynieść się, kiedy się jemu spodoba, bez żalu za jaką bądź rzeczą, chyba za życiem, gdyby strata jego była mi bolesna. Rozwiązałem już wszystkie węzły, pożegnałem się ze wszystkimi, z wyjątkiem siebie. Nigdy żaden człowiek nie przygotował się czyściej i pełniej do opuszczenia świata, niż ja spodziewam się to uczynić. Montaigne

Samobójcę może prześladować metaforyczny depresyjny obraz „taśmy” życia, która w sposób niepowstrzymany niesie człowieka ku śmierci i podsuwa go pod jej okaleczający nóż. Chwin

Spokój, kiedy myślę o śmierci. Niepokój, kiedy myślę o umieraniu. Marai

Śmierć okazuje się największym paradoksem w świecie, którego nie można ogarnąć racjonalnie. Śmierć jest obłędem, który stał się powszechnością. Bierdiajew

Śmierć jest szpetna, i jest ona krańcową szpetnością, rozkładem, utratą twarzy, utratą wszelkiego wyglądu i oblicza, triumfem najniższych elementów świata materialnego. Bierdiajew

Na poziomie natury śmierć człowieka to w samej rzeczy zjawisko wykluczające sens, a zatem absurdalne i niepojęte. Śmierć to coś, co przeczy całości obietnicy, jaką odnajdujemy w ziemskiej egzystencji człowieka, co unicestwia wszystkie jego najskrytsze nadzieje. Schillebeeckx,

Śmierć nigdy nie jest tym, co nadaje życiu sens, wręcz przeciwnie, już z samej zasady, usuwa wszelki sens z życia. Sartre

Heidegger miał nadzieję, że przyjęcie postawy ku-śmierci przezwycięży rozłam w Daisen, spowodowany przez osobową transcendencję, a tym samym pragnienie uczynienia z ludzkiego życia pewnego rodzaju całości. Sartre z kolei argumentuje, że odkąd śmierć jest pojmowana jako przypadkowa i nieprzewidywalna, to ludzkie życie nie może być sensowną całością. Prokopski

Śmierć nie jest, jak mówi Heidegger, możliwością, przeciwnie, jest unicestwieniem wszelkich ludzkich możliwości. Potępa

Jakież to życie jest puste i bezsensowne! Grzebie się człowieka, jedzie się na pogrzeb, rzuca się trzy garści ziemi na trumnę; jedzie się karetą, wraca się karetą; pociesza się człowieka tym, że ma jeszcze długie życie przed sobą. A czyż to dużo 7 x 10? Dlaczego z tym nie skończyć od razu, dlaczego nie pozostać tam i iść do trumny z grzebanym, i ciągnąć losy o to, kto będzie pierwszy, kto ostatni z żywych, a kto rzuci ostatnie trzy garści ziemi na trumną ostatniego umarłego. Kierkegaard

Czyż nie można byłoby stworzyć filozofii egzystencji, która nie byłaby związana tylko z doświadczeniami samotności, porzucenia, głębokiej melancholii, ale również z uczuciami nadziei i ufności? Na to zastrzeżenie, które Gabriel Marcel często wysuwał wobec Heideggera, jego wyznawcy odpowiedzą bez wątpienia, że skoro egzystencja jest skończona i naszym przeznaczeniem jest śmierć, to w życiu nie ma miejsca na nadzieję ani na ufność. Wahl

W trakcie rozmowy zawsze ten sam fenomen – przy czym wszystko jedno, o czym właśnie mowa – kiedy nagle widzi się w spojrzeniu, wyrazie twarzy, gestach partnera rozmowy: on już „wie”, że trzeba umrzeć, podczas gdy inny, który siedzi naprzeciwko niego i dyskutuje z nim, wprawdzie półuchem słyszał już coś o tym, ale jeszcze nie „wie”. Marai

Człowiek nie wstępuje w świat dlatego, że zdarzyło się, że jest świat i jest mu na rękę wstąpić weń lub nie, bądź wycofać się ze świata, zależnie od uznania. Istnieje jedna tylko droga, na której człowiek może wycofać się ze świata – śmierć. (…) Definitywne wycofanie się ze świata, może się dokonać jedynie przez wyrzeczenie się bycia człowiekiem. Luijpen

Taki czas ma charakter obecności i zostaje ukształtowany w pewnym modus troski, mianowicie w upadaniu, które rozumie bycie wyłącznie jako obecne. Upadaniowe rozumienie czasowości zakrywa ją i ukazuje jako „zwykły” ciąg kolejnych teraz. Taki ciąg jest nieskończony, gdy właściwa czasowość ma skończony charakter. Oczywiście nie chodzi tu o skończoność w sensie ograniczenia przebiegu ciągu „teraz” do jakiegoś określonego punktu, lecz o skończoność egzystencji, której wyróżniona możliwością bycia jest bycie ku śmierci, bycie ku końcowi. Baran